Wat is de geschiedenis van bewegwijzering?

Verkeersborden en mijlpalen in de Romeinse tijd Omdat het Romeinse Rijk op haar hoogtepunt een enorm gebied rondom de middellandse zee besloeg, probeerden de Romeinen structuur aan te brengen met verkeersborden. De bekende uitspraak ‘alle wegen leiden naar Rome’ houdt nauw verband met de geschiedenis van verkeersborden. Op bijna alle grote wegen binnen het Romeinse Rijk was bewegwijzering te vinden die de reiziger vertelde hoe ver het nog naar Rome was, en welke richting men dan uit moest gaan. Ook verschafte het vroegste verkeersbord de voorbijganger informatie over de afgelegde afstand, de nabijgelegen dorpen en steden en de bouwer van de weg. Deze zogenaamde ‘milliaria’ stonden op precies duizend passen afstand van elkaar verwijderd en daarmee lijkt het op een vroege voorganger van het moderne hectometerpaaltje. In Nederland zijn verschillende Romeinse mijlpalen teruggevonden. Verkeersborden in de Middeleeuwen Na de val van het Romeinse Rijk bleven veel van oorsprong Romeinse tradities behouden. Zo ook de Romeinse bewegwijzering. Hoewel het bewegwijzeren van de wegen in Europa misschien minder structureel werd aangepakt, bleven richtingaanwijzers in gebruik. Een middeleeuws fenomeen, de kleurenregel, is later bij de moderne verkeersborden gebruikt. De invoering van verkeersborden in Nederland Toen de fiets en de auto aan het einde van de negentiande eeuw hun intrede deden in Nederland, kwam er behoefte aan betere bewegwijzering. Nu was niet alleen de route belangrijk, maar kwam ook de veiligheid in het geding. Vanaf 1894 verzorgde de Algemene Nederlandsche Wielrijders-Bond (ANWB) op kosten van haar leden de bewegwijzering in Nederland. Internationale standaard voor verkeersborden Voor internationale reizigers was het nogal verwarrend, al die lokale verkeersborden. Daarom werd in 1908 op het International Road Congres in Rome voor het eerst een poging gedaan om een internationale standaard voor verkeersborden te ontwerpen. Verkeersborden in Nederland tegenwoordig Hoewel de Nederlandse overheid zich in de loop der tijd steeds meer ging bemoeien met het plaatsen van verkeersborden, bleef de ANWB tot 2015 verantwoordelijk. Tot 2003 had de ANWB, die opereerde in opdracht van de overheid, zelfs het monopolie op de bewegwijzering in handen. In 2015 moesten de ANWB en de andere wegbeheerders die zich sinds 2003 bezighielden met het plaatsen van verkeersborden definitief plaats maken voor een overheidsinstituut: de Nationale Bewegwijzeringsdienst (NBd). In een poging de bewegwijzering in Nederland te uniformeren, werd in 1990 het Reglement verkeersregels en verkeerstekens (RVV) opgesteld. Daarin staan alle afspraken en regels rondom verkeersborden. Het zogenaamde RVV verkeersbord, waar iedereen die een rijbewijs wil halen mee te maken krijgt op het theorie-examen, is dus een gevolg van officiële afspraken die de regering pas heel laat in de geschiedenis van verkeersborden heeft vastgelegd.

Het is dit jaar 125 jaar geleden dat er in Nederland voor het eerst sprake werd van het systematisch realiseren van bewegwijzering op de wegen. Bijvoorbeeld de reparatie van de gedemonteerde wegwijzers na de Eerste Wereldoorlog. Vanaf dat moment ging de overheid structureel bijdragen in de kosten. Niet onbelangrijk was ook de professionaliseringslag bij de ANWB met een eigen bureau in 1931. Heel veel veranderde toen halverwege de jaren ‘60 Rijkswaterstaat zich uitdrukkelijk ging mengen met het bordontwerp en de projectering van de bewegwijzering. Trendbreuk Redesign‘Redesign’- een nieuw ANWB-ontwerp voor wegwijzers met onder meer aangepaste symbolen en een open pijlvorm - was ook een keerpunt, zowel de ontwikkeling ervan vanaf 1994, als het stopzetten ervan in 2014. En last-but-not-least de aanbesteding van de bewegwijzering op rijkswegen in 2003 aan Tebodin, waardoor Rijkswaterstaat wegviel als klant van de ANWB. En na een beoordeling door de commissie Van Twist in 2010 werd besloten om een nieuwe overheidsorganisatie op te richten voor de wettelijke bewegwijzeringstaak; de Nationale Bewegwijzeringsdienst (NBd). Hierdoor stopte de ANWB na 120 jaar met de bewegwijzering.

In Frankrijk startte het bedrijf Michelin, producent van autobanden en kaarten met het plaatsen van geëmailleerde wegwijzers. De Fransen namen het van de Engelsen over, die al langer zulke signalisatie aanbrachten. Vanaf 1910, bij de opkomst van de auto, startte het bedrijf uit Clermont-Ferrand ermee. In 1971 nam de Franse staat het over, vanwege de enorme toename van het autoverkeer, de toegenomen snelheid, de komst van autosnelwegen, de uitbreidende weginfrastructuur en de gewijzigde visie van het bedrijf. In veel landen werd er vanaf de jaren 60 en 70 gekozen voor uniformiteit langs de weg. Door het eengemaakte lettertype, de standaard kleuraanduiding en het goedkopere materiaalgebruik moesten de bornes Michelin eraan geloven.

In juni 1919 plaatste de ANWB een nieuwe wegwijzer langs een fietspad op de Larense hei: de paddenstoel. De reden voor een nieuw soort wegwijzer was dat bestaande wegwijzers te groot waren voor fietspaden en van ijzer waren, en vanwege de Eerste Wereldoorlog was dat materiaal schaars en te duur. De ANWB vroeg aan bestuurslid en architect J.W.H. Leliman om nieuwe betonnen wegwijzers te ontwikkelen. Toen de ANWB in de zomer van 1919 de eerste paddenstoelen plaatste, kon het niet voorzien dat deze wegwijzers zouden uitgroeien tot een van de meest aansprekende iconen van de ANWB. De paddenstoelen werden uit nood geboren, maar zouden een symbool worden van de groei van het recreatief fietsen na 1920. Tot na 2000 bleef de ANWB paddenstoelen plaatsen. In 2003 stapte de ANWB over op rode paddenstoelen van polyester. Sinds 2010 is de Nationale Bewegwijzeringsdienst, onderdeel van Rijkswaterstaat, verantwoordelijk voor het plaatsen en onderhouden van de paddenstoelen.

Sinds 2015 zijn wij verantwoordelijk voor de bewegwijzering langs alle openbare wegen in Nederland. Daarvoor lag deze taak bij de ANWB. 1894 | Eerste wegwijzers geplaatst Het aantal inwoners in Nederland stijgt en daarmee ook het verkeer. Worden wegwijzers eerst nog vaak lukraak geplaatst, met de ANWB aan het roer verandert dit. Vanaf 1894 worden er voor het eerst houten borden voor fietsers tussen Rotterdam en Utrecht geplaatst. Tot 2004 | De ANWB is verantwoordelijk Tot 2004 zorgt de ANWB voor alle bewegwijzering in Nederland.