Wie heeft de das uitgevonden?

Menige man heeft zich bij het omdoen van een stropdas met enige ergernis afgevraagd: ’Wiens idee is dit eigenlijk geweest?’ Steenkerke, een plaats in België, eist de eer op de stropdas te hebben „uitgevonden”. Volgens de Duitse Frankfurter Allgemeine Sonntagszeitung „hadden de [Franse] officieren geen tijd om zich correct te kleden. Maar zij bonden snel de halsdoek van hun uniform met een losse knoop om hun nek en duwden de uiteinden door de knoopsgaten van hun jas. Voilà, de geboorte van de stropdas in zijn oorspronkelijke vorm.” Dit modesnufje van de soldaten was echter niet helemaal nieuw. Deskundigen op het gebied van de geschiedenis van de stropdas zeggen dat krijgslieden van de Chinese keizer Cheng (Shih Huang Ti) eeuwen voordien een sjaalachtige doek om de hals gevouwen droegen die hun rang aangaf. Misschien wel de beroemdste waren echter de halsdoeken die gedragen werden door de Kroaten die voor koning Lodewijk XIV van Frankrijk vochten. Tijdens een overwinningsparade in Parijs waren de Fransen zo gefascineerd door de halsdoeken van de Kroaten dat zij die cravates noemden, van Cravate, Kroaat, en de halsdoeken ook zelf gingen dragen. „Van toen af aan”, schrijft het eerder genoemde nieuwsblad, „was de dassenmode niet meer te stuiten, hoewel de soldaten in Steenkerke de eersten waren die van de halsdoek een geknoopte das maakten.” Tijdens de Franse Revolutie (1789–1799) gaven mannen hun politieke gezindheid aan met de kleur van de „kroaat”, of halsdoek, om hun nek. In de negentiende eeuw werd deze manier van kleden „ontdekt” door modieuze Europese kringen. Toen werd de halsdoek uit de militaire en politieke arena omhooggeheven en ging deel uitmaken van de garderobe van de mannelijke bevolking in het algemeen. Tegenwoordig wordt de stropdas niet alleen in veel maatschappijen over de hele wereld aanvaard, hij wordt bij bepaalde gelegenheden zelfs verplicht gesteld.

Kroatische huursoldaten die tijdens de Dertigjarige Oorlog dienst deden in het leger van de Franse koning Lodewijk XIII en zijn opvolger Lodewijk XIV droegen de vroegst bekende stropdassen. Het betrof halsdoeken van geknoopt linnen, die door de Fransen aangeduid werden als ‘cravate’ (wat zoveel betekent als ‘Kroatische das’). Er doen verscheidene speculaties de ronde over hoe de Kroaten aan dit versiersel kwamen. Er zijn theorieën dat zij dit idee ontleenden aan Romeinse senatoren of overnamen van de Perzen of Chinezen. De Kroaten vieren overigens jaarlijks nog steeds ‘hun’ uitvinding.

Het ontstaan van de eerste stropdas was rond 1600. De Kroatische huursoldaten, ingehuurd door de Franse Koning Louis de 13e, droegen een doek om hun nek die diende om hun uniform dicht te knopen. Naast functioneel, waren deze doeken ook een duidelijke decoratie op hun uniform. Koning Louis de 13e besloot ze dan ook een verplicht accessoire te maken op Koninklijke gelegenheden. Hij gaf ze de naam “La Cravate”.

Volgens verscheidene bronnen zijn de voorlopers van de huidige stropdas aan het einde van de zestiende eeuw in Engeland en Frankrijk verschenen. Mannen droegen een jas die een wambuis heette. Ter versiering droegen zij een plooikraag rond hun hals. De plooikraag was in veel gevallen groot en soms verscheidene centimeters dik en leek wel op een molensteen die de nek omsloot. Hij was gemaakt van witte stof en werd gesteven om zijn vorm te behouden. Op den duur werd de plooikraag vervangen door de zogenaamde slappe kraag. Dit was een witte kraag die de hele schouder bedekte en over de bovenarm viel. Deze kragen werden ook wel puntkragen genoemd. Ze werden onder andere door de puriteinen gedragen. In de zeventiende eeuw gingen mannen onder de gebruikelijke lange jas een lange onderjas, een vest, dragen. Om hun nek droegen zij een lange halsdoek of sjaal, de cravate. Zij wikkelden deze een paar keer om hun hals en lieten de uiteinden over het vest vallen. Schilderijen uit de tweede helft van de zeventiende eeuw laten zien dat de cravate toen heel populair was. Cravates werden gemaakt van mousseline, batist of zelfs van kant. De kanten cravates waren duur. Jacobus II van Engeland heeft volgens zeggen voor de kanten cravate voor zijn kroning 36 pond en 10 shilling betaald — destijds een aanzienlijk bedrag. Sommmige kanten cravates waren groot. De beeltenis van Karel II in Westminster Abbey laat zien dat die van hem 15 centimeter breed en 85 centimeter lang was. Er bestonden allerlei manieren om de cravate te knopen. Soms werd de cravate op haar plek gehouden met een zijden lint waarin dan onder de kin een grote strik werd gelegd. Dit soort halsdoek heette een solitaire. De strik leek op de hedendaagse vlinderdas. Naar verluidt waren er minstens honderd manieren om een cravate te strikken. Beau Brummell, een Engelsman die invloed had op de herenmode, heeft volgens zeggen eens een hele ochtend aan het knopen van één cravate besteed om die precies goed te krijgen. In de jaren zestig van de negentiende eeuw begon de cravate met lange uiteinden op de hedendaagse stropdas te lijken en ook zo genoemd te worden. Overhemden met boorden waren in de mode gekomen. De stropdas werd onder de kin geknoopt en de lange uiteinden hingen op de borst. Dat was de eerste hedendaagse stropdas. Een ander soort stropdas, de vlinderdas, werd eind negentiende eeuw populair. Tegenwoordig vinden velen de stropdas een belangrijk onderdeel van de verschijning van de drager. Sommige mensen vormen zich zelfs een mening over een onbekende op grond van de soort stropdas die hij draagt. Het is dus verstandig een schone stropdas te dragen met een patroon en kleuren die bij uw overhemd, broek en jasje passen. De knoop die u kiest moet goed gelegd zijn. Het populairste is misschien een enkele knoop, de four-in-hand. Die is netjes en eenvoudig en meestal ook bij officiële gelegenheden acceptabel. Nog een populaire knoop is de Windsor, die iets groter is. Meestal wordt net onder de knoop een kuiltje gemaakt. Veel mannen vinden het onprettig een stropdas te dragen. Zij hebben een hekel aan de druk op hun keel. Toch hebben sommigen die dit probleem hadden, ontdekt dat het ongemak meer met de boordmaat te maken had. Als u dit probleem hebt, zorg er dan voor dat uw overhemdboord niet te klein is. Als de maat goed is, merkt u misschien niet eens dat u een stropdas draagt. In veel landen wordt de stropdas als een essentieel onderdeel van zakelijke of formele kleding beschouwd. Daarom dragen veel christelijke mannen een stropdas wanneer zij aan formele aspecten van hun bediening deelnemen. Inderdaad, een om de hals geknoopt lapje stof kan een man waardigheid verlenen en hem er netjes doen uitzien.

De oorsprong van de vlinderdas is gelegen in Frankrijk rond 1650, waar hij jabot wordt genoemd. In die tijd werden deze vlinderstrikken vooral in het wit gedragen door aristocraten bij formele en/of zakelijke aangelegenheden. Het artikel vermeldt geen enkele persoon die de das zou hebben uitgevonden.